چگونه فیلم اسلاید رنگی را با کیت Tetenal Colortec E-6 3-bath ظاهر کنیم؟
دستورالعمل ظهور اسلاید رنگی بسیار شبیه نگاتیو سیاه و سفید می‌باشد. با این تفاوت که دمای محلول‌ها بجای 20 درجه باید 0.3±38 درجه سانتیگراد، باشد. برای این کار، من از کیت Tetenal Colortec E-6 3-bath استفاده می‌کنم. اما بهتر است در ابتدا، مختصری درباره ساختمان فیلم اسلاید رنگی بدانیم.
ساختمان اسلاید رنگی
ساختمان فیلم اسلاید رنگی اساسا همانند نگاتیوهای رنگی از کریستال‌های برومید و یا یدید نقره، مخلوط شده در ژلاتین، تشکیل شده است. امولسیون اسلاید رنگی، بر اساس ساختمان فیلم Fuji velvia، دارای سه لایه اصلی مجزا می‌باشد، که به نورهای آبی، سبز و قرمز حساس خواهد بود. همچنین علاوه بر سه لایه فوق چند لایه فرعی دیگر نیز وجود دارد.
در بالا ترین بخش امولسیون، روکش ضد خراش قرار دارد. بخش دوم، از لایه حساس به نور آبی، بعلاوه رنگدانه زرد تشکیل شده است. برای جلوگیری از عبور نور آبی به لایه‌های زیرین، فیلتر زرد، در زیر لایه حساس به نور آبی قرار گرفته است.
لایه چهارم لایه میانی بوده، که از نوعی چسب مخصوص تشکیل شده است. لایه پنجم از لایه حساس به نور سبز، بعلاوه رنگدانه ماژنتا تشکیل شده و در زیر آن مجددا لایه میانی دیگر نصب گردیده است. در بخش دیگر امولسیون اسلاید رنگی، لایه حساس به نور قرمز بعلاوه رنگدانه سیان مستقر خواهد بود. مجددا لایه هشتم تشکیل دهنده لایه میانی بوده و در زیر آن نیز لایه ضد انعکاس قرار دارد. استات سلولز بعنوان پایه فیلم، در زیر لایه ضد انعکاس قرار دارد. در بخش پایانی لایه پشتی برای مسطح نگاه داشتن سطح فیلم قرار گرفته است.
(توضیح: در نگاتیو رنگی علاوه بر لایه‌های موجود در اسلاید رنگی، یک ماسک یکپارچه، متشکل از دو لایه زرد–صورتی نیز به کار رفته است. که پس از ظهور، تمام سطح فیلم به رنگ نارنجی دیده خواهد آمد. این ماسک مانع مشکلات ایجاد شده توسط رنگدانه‌های ماژنتا و سیان در هنگام چاپ خواهد شد.)
شکل زیر لایه‌های موجود در اسلاید رنگی Fuji velvia را قبل از مرحله ظهور نشان می‌دهد.
هنگام ظهور اسلاید رنگی چه اتفاقی می‌افتد؟
مواد ظهور اسلاید رنگی E6، اساسا از پنج محلول ظهور سیاه و سفید، محلول ریورسال (معکوس کننده)، محلول ظهور رنگی، محلول بلیچ (پاک کننده) و ثبوت تشکیل شده است. وقتی به یک اسلاید رنگی نور میدهیم، هر لایه حساس آن، تحت تاثیر یک طیف رنگ نور واقع می‌شود. لذا در این مرحله سه تصویر منفی نامرئی تک نوری، روی سه لایه حساس فیلم شکل می‌گردد.
در اولین مرحله، محلول ظهور سیاه و سفید، طبق معمول فقط بلورهای نور دیده نقره هر لایه را، ظاهر می‌کند. و رنگ آنها خاکستری و سیاه می‌گردند. بنابراین هیچگونه واکنشی با رنگدانه‌های چسبیده به آنها صورت نمی‌گیرد.
در مرحله دوم محلول ریورسال، مابقی کریستال‌های نور ندیده نقره را تحت تاثیر قرار می‌دهد. (درست مثل اینکه فیلم مجددا در معرض نور قرار گرفته باشد)
در مرحله سوم داروی ظهور رنگی، کریستال‌های نقره مرحله قبل را، به دانه‌های سیاه نقره، و رنگدانه‌های آنها را نیز به دانه‌های رنگی تبدیل خواهد کرد. در این مرحله هیچ واکنشی با دانه‌های نقره سیاه شده از مرحله اول صورت نمی‌گیرد. دانه‌های رنگی تشکیل شده در پایان مرحله سوم، نماینده دانه‌های تصویر مثبت نهایی خواهند بود.
در مرحله چهارم و پنجم، محلول‌های بلیچ و ثبوت، کل نقره‌های موجود، لایه‌های فرعی و سایر مواد اضافی دیگر (از جمله رنگدانه‌هایی که در مرحله اول واکنش نداده) را به طور کل از سطح فیلم پاک می‌کنند. در نتیجه آنچه که بر روی سطح فیلم ثابت می‌شود، فقط دانه‌های رنگی شده سه لایه مختلف، پس از مرحله ظهور رنگی است. این سه لایه قابل تفکیک نبوده و مجموعا یک تصویر مثبت یا اسلاید رنگی را تشکیل خواهند داد.
معرفی کیت Tetenal Colortec E-6 3-bath
کیت Tetenal Colortec E-6، پنج مرحله ظهور را در سه مرحله، ظهور اولیه، ظهور رنگی و بلیچ/ثبوت خلاصه کرده است. در مرحله اول فقط نقره‌های نور دیده ظاهر می‌گردند. در مرحله دوم محلول ظهور رنگی بعنوان مخلوط ریورسال و ظهور رنگی، عمل کرده و نقره ها و رنگدانه‌های نور ندیده آن را، ظاهر می‌کند. در مرحله سوم، محلول بلیچ/ثبوت، کل نقره ها و مواد اضافی دیگر را، از سطح فیلم جدا خواهد کرد.
کیت Tetenal colortec-E6 بصورت یک پکیج آماده در حجم‌های 1 ، 5 و 15 لیتری ارائه می‌گردد. در هر پکیج، 6 بطری به ترتیب زیر وجود دارد. که پس از مخلوط و رقیق نمودن قابل استفاده خواهد بود.
1– ظهور اولیه FD
2– ظهور رنگی بخش اول CD part1
3– ظهور رنگی بخش دوم CD part2
4– بلیچ/ثبوت بخش اول BX part1
5– بلیچ/ثبوت بخش دوم BX part2
6– پایدار کننده STAB
| For 15 lit | For 5 lit | For 1 lit | Name Bottle |
| 3000 | 1000 | 200 | First Developer FD |
| 3000 | 1000 | 200 | Color Developer CD part 1 |
| 1800 | 600 | 120 | Colour Developer CD part 2 |
| 3000 | 1000 | 200 | Bleach Fix BX part 1 |
| 3000 | 1000 | 200 | Bleach Fix BX part 2 |
| ––– | 500 | 100 | Stabilizer STAB |
هر کیت قادر به ظهور تعداد محدودی فیلم اسلاید خواهد بود. که درجدول زیر ارائه شده است.
| فیلم اسلاید 4x5in | فیلم اسلاید 120 | فیلم اسلاید 135-36 | حجم کیت |
| 48 | 12 | 12 | 1 لیتری |
| 240 | 60 | 60 | 5 لیتری |
| 720 | 180 | 180 | 15 لیتری |
من معمولا در هر بار، فقط 4 فیلم 120 م م بصورت دستی ظاهر می‌کنم. اگر شما از دستگاه‌های ظهور jobo استفاده می‌کنید، می‌توانید براساس ظرفیت آن دستگاه، تعداد حلقه‌های فیلم را تغییر دهید. من در روش ظهور دستی کنترل بیشتری بر فرآیند ظهور دارم. اما برای ظهور دستی 4 حلقه فیلم، زمان بیشتری سپری خواهد شد.
در جدول زیر شرایط تهیه محلول‌های ظهور اولیه، ظهور رنگی و فیکس/بلیچ را برای کیت 1 , 5 و 15 لیتری ارائه شده است.
جدول توصیه شده توسط تتنال برای تهیه حجم‌های 1، 5 و 15 لیتری ارائه شده است. اما من با توجه به مقدار مصرف و تعداد اسلایدها، محلول تازه تهیه می‌کنم. همچنین همانطور که در صفحه ظهور نگاتیو سیاه و سفید بیان شد، بدلیل افزودن بر عمر محلول‌ها، فضای خالی بطری محلول‌های اصلی را، با استفاده از تیله های شیشه‌ای پر می‌نمایم. بدین ترتیب طول عمر محلول‌های غلیظ افزایش پیدا خواهد کرد.
من در جدول زیر مقدار مورد نیاز محلول غلیظ، برای تهیه محلول ظهور به ازاء 4 حلقه فیلم، را محاسبه نموده‌ام.
در جدول فوق هر محلول با مقادیری آب رقیق شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال برای تهیه محلول ظهور اولیه FD، برای 4 حلقه فیلم 120 م م ، 70 میلی‌لیتر محلول غلیظ FD را با 280 میلی‌لیتر آب مخلوط نمایید.
تجهیزات مورد نیاز
لوازم مورد نیاز ظهور اسلاید، همان تجهیزات مورد استفاده برای ظهور نگاتیو سیاه و سفید خواهد بود. در لیست زیر لوازم مورد نیاز برای ظهور اسلاید رنگی ارائه می‌گردد.
1– برای فیلم رول، تانک ظهور و برای فیلم تخت، تانک مخصوص فیلم تخت jobo یا 3 عدد تشتک
2– حمام آب گرم با کنترل دما در محدوده 38 درجه سانتیگراد
3– دماسنج 0 تا 100 درجه سانتیگراد با دقت 0.5 درجه
4– بطری شیشه‌ای یا پلاستیکی آکاردئونی 500 یا 1000 میلی‌لیتری برای نگهداری محلول‌ها
5– تیله شیشه‌ای برای پر کردن فضای خالی بطری محلول‌ها در صورت نداشتن بطری آکاردئونی
6– تایمر
7– ظرف اندازه‌گیری حجم مایعات
8– همزن شیشه‌ای یا پلاستیکی
9– قیف پلاستیکی
10– گیره نگهدارنده فیلم
11– اتاق تاریک و یا کیسه تعویض فیلم
12– محلی برای تخلیه محلول‌های اضافه و آب شستشو
13– و البته اسلاید رنگی عکس‌برداری شده آماده ظهور
چون شرایط دمای ظهور اسلاید رنگی 0.3±38 درجه سانتیگراد می‌باشد، باید از یک حمام آب گرم، برای گرم کردن و تثبیت درجه حرارت استفاده نمود. برای این منظور، من از یک هیتر برقی با کنترل کننده برای گرم کردن، و از یک پمپ آکواریم برای سیرکوله و یکنواخت نمودن آب، در یک وان 20 لیتری خانگی استفاده می‌کنم. بنابراین همواره دمای آب در سراسر حمام، یکنواخت و قابل کنترل خواهد بود.
شرح فرآیند و زمان آن، (Time Processing)
در جدول زیر فرآیند ظهور اسلاید رنگی با توجه به نوع فیلم آورده شده است.
| Process | Working Temperture °C | Kodak 1-2 |
Kodak 3-4 |
Fuji 1-2 |
Fuji 3-4 |
| شستشوی اولیه | 38±0.3 | 5' 00" | |||
| FD ظهور اولیه | 38±0.3 | 6' 15" | 6' 30" | 6' 30" | 7' 00" |
| شستشو | 38±1 | 2' 30" | |||
| CD ظهور رنگی | 38±1 | 6' 00" | 7' 00" | 6' 00" | 7' 00" |
| شستشو | 35±5 | 2' 30" | |||
| BX بلیچ – ثبوت | 35±5 | 6' 00" | 7' 00" | 6' 00" | 7' 00" |
| شستشوی نهایی | 35±5 | 4' 00" | |||
| STAB پایدار کننده | 20–25 | 1' 00" | |||
برای ظهور فیلم اسلاید رنگی، مطابق دستورالعمل زیر عمل کنید:
1– فیلم ها در تانک ظهور لود کنید.
2– حمام آب گرم را آماده کنید.
3– مقدار 5 لیتر آب گرم 38 درجه، برای شستشو، تهیه نمایید و داخل حمام قرار دهید.
4– محلول‌های ظهور اولیه FD، ظهور رنگی CD و فیکس/ثبوت BX را بر اساس تعداد فیلم‌ها تهیه نمایید. (اگر تعداد فیلم‌های شما 4 عدد است، مطابق جدول من، و اگر تعداد حلقه‌های فیلم شما کمتر یا بیشتر است، مقدار محلول مناسب را مطابق جدول ارائه شده توسط Tetenal، محاسبه و تهیه نمایید.)
5– بطری محلول‌ها را داخل حمام بگذارید و دمای آنها را با ترمومتر اندازه‌گیری نمایید. (هرگز ترمومتر آلوده به یک محلول را به محلول دیگر فرو نبرید. قبل از چک کردن دمای هر بطری حتما ترمومتر را با آب کاملا بشویید.)
6– پس از اینکه دمای همه محلول‌ها به 0.3±38 درجه سانتیگراد رسید، فرآیند را شروع نمایید.
7– شستشوی اولیه: فیلم داخل تانک ظهور را، طی چند مرحله با آب گرم 0.3±38 درجه شستشو و تخلیه نمایید. سپس تانک را از آب گرم پر کرده و داخل حمام به مدت 5 دقیقه قرار دهید، تا دمای آن در 0.3±38 درجه سانتیگراد تثبیت شود.
8– ظهور اولیه FD: آب را کاملا تخلیه و محلول FD را به داخل تانک اضافه و همزمان تایمر را روشن نمایید. چند ضربه به بیرون تانک وارد نمایید تا حبابهای هوا از سطح فیلم جدا گردند. سپس در 15 ثانیه اول پیوسته و پس از آن هر 15 ثانیه یکبار تانک را هم بزنید.
9– شستشو: پس از اتمام مرحله ظهور اولیه، محلول فوق را به بطری مربوطه برگردانید. سپس تانک را طی 5 تا 6 مرتبه با 1 لیتر آب 0.3±38 درجه سانتیگراد کاملا شستشو و تخلیه نمایید.
10– محلول ظهور رنگی CD: محلول ظهور رنگی CD را به تانک اضافه و همزمان تایمر را روشن نمایید. چند ضربه به بیرون تانک وارد نمایید تا حبابهای هوا از سطح فیلم جدا گردند. سپس در 15 ثانیه اول پیوسته و پس از آن هر 15 ثانیه یکبار تانک را هم بزنید.
11– شستشو: پس از اتمام مرحله ظهور رنگی، محلول فوق را به بطری مربوطه برگردانید. سپس تانک را طی 5 تا 6 مرتبه با یک لیتر آب 1±38 درجه سانتیگراد کاملا شستشو و تخلیه نمایید.
12– فیکس/بلیچ FX : اکنون محلول فیکس/بلیچ FX را به تانک اضافه و همزمان تایمر را روشن نمایید. چند ضربه به بیرون تانک وارد نمایید تا حبابهای هوا از سطح فیلم جدا گردند. سپس در 15 ثانیه اول پیوسته و پس از آن هر 15 ثانیه یکبار تانک را هم بزنید.
13– شستشوی نهایی: پس از طی شدن مرحله فیکس/بلیچ FX، محلول را به بطری مربوطه برگردانید. سپس تانک را طی 15 تا 20 بار با آب روان 5±38 درجه سانتیگراد، کاملا شستشو و تخلیه نمایید.
14– اکنون می‌توان درب تانک ظهور را باز نموده و فیلم را مجددا کاملا شستشو داد.
15– پایدار کننده STAB: پس از شستشوی کامل، فیلم را از قرقره جدا کرده و به دو سر آن گیره متصل نمایید. محلول پایدار کننده STAB را داخل تشتک دیگری بریزید و فیلم را به کمک گیره های متصل به آن، به آرامی از محلول عبور دهید.
16– فیلم را جهت خشک شدن در محلی عاری از گرد و غبار آویزان نمایید.
چند توصیه:
– در ابتدا توصیه می‌کنم روش کارتان را استاندارد کنید.
– زمان ظهور اولیه بسیار اساسی بوده و بر کیفیت نهایی تصاویر تاثیر اساسی خواهد گذاشت. زمان، دما و شرایط هم زدن باید کاملا کنترل و تثبیت گردد.
– زمان ظهور فیلم‌های کداک با فوجی اختلاف دارد. طبق جدول فرآیند ظهور آنها را بکار ببرید.
– طبق جدول فرآیند ظهور، پس از ظهور دو حلقه اول برای فیلم‌های کداک 15 ثانیه و برای فیلم‌های فوجی 30 ثانیه به زمان ظهور اضافه نمایید.
– هرگز دو فیلم از شرکتهای مختلف را با یک محلول ظاهر ننمایید. این کار تعادل رنگی اسلاید را بر هم خواهد زد.
– افزایش 25% به زمان ظهور اولیه تقریبا معادل یک استاپ افزایش نوردهی و کاهش 25% نیز تقریبا معادل 1 استاپ کاهش نوردهی خواهد بود.
– هر گونه انتقال آلودگی از یک محلول به محلول دیگر در نتیجه کار تاثیر اساسی خواهد گذاشت.
– انتقال آلودگی محلول ظهور اولیه به محلول ظهور رنگی، حتی در مقادیر کم و یا بخارات آن باعث کاهش دانسیته تصویر خواهد شد.
– پس از تمام شدن قدرت محلول‌ها آنها را با محلول تازه ترکیب نکنید.
– بعضی تانک‌های ظهور پلاستیکی، به مرور زمان مواد ظهور رنگی را به شدت جذب می‌کنند. این عمل ممکن است بر تعادل رنگی فیلم‌های آینده تاثیر بگذارد.
– توصیه می‌شود محلول پایدار کننده STAB را به داخل تانک ظهور نریزید.
– محلول پایدار کننده STAB سمی و سرطانزا می‌باشد. بنابراین با احتیاط بیشتری با آن کار نمایید.
– همواره از هر بطری فقط برای یک نوع محلول استفاده کنید.
– پاکیزگی را رعایت کنید.
